کار درمانی
کاردرمانی در کلینیک تحصیلی و روان شناسی تلاش
کاردرمانی یا آکیوپیشنال تراپی (occupational therapy) یکی از شاخه های توانبخشی می باشد. که به عنوان یک رشته کل نگر تمامی ابعاد روحی، روانی و جسمی یک بیماری و تاثیرات جانبی مختلفی که بر روی عملکرد فردی و اجتماعی بیمار می گذارد را در نظر می گیرد. با ارائه تکنیک های درمانی مناسب، ضمن توجه به علائق مراجع به درمان اختلالات در حیطه های جسمانی و روانی در مقاطع سنی مختلف می پردازد. فرد را از وابستگی خارج کرده و به سوی انجام فعالیت های مستقل روزانه یاری می دهد.
پس در درمان های ارائه شده توسط کاردرمانگر، به استقلال رساندن مراجع یکی از اهداف نهایی درمان است.
به عنوان مثال فردی که دچار سکته مغزی می شود با توجه به سطح ضایعه ای که در مغز اتفاق می افتد برخی مهارت های حرکتی و کلامی اش را از دست می دهد. این اختلالات باعث می شود فرد در انجام فعالیت های روزانه اش و همچنین در زمینه شغلی که دارد و ارتباطات روزمره خانوادگی و اجتماعی دچارمحدودیت و وابستگی شود. مجموعه این عوامل می تواند باعث بروز مشکلاتی دیگر از جمله از دست دادن اعتماد به نفس و افسردگی در فرد شود.
کار درمانگر کیست؟
متخصصان کاردرمانی با تسلط بر علوم مختلف از جمله فیزیولوژی، آناتومی و روانشناسی یک برنامه جامع درمانی و در صورت لزوم رویکرد های جبرانی و تطابقی به مراجعه کنندگان ارائه می دهند که تمامی حیطه های زندگی فرد را در نظر می گیرد.
به عنوان مثال کاردرمانگر تمریناتی که برای بهبود مهارت های حرکتی در نظر گرفته است را در قالب یک فعالیت معنی دار در می آورد و از مراجع می خواهد به جای تکرار یه سری الگوهای حرکتی که برایش بی معنی است یک فعالیت هدفمند و معنی دار انجام دهد.
همچنین کاردرمانگر شرایط مراجع را در نظر می گیرد و تلاش می کند محیط را متناسب با شرایط بیمار تا حد امکان به وسیله وسایل و تجهیزات مختلف تغییر دهد تا مراجع حداکثر کارایی و حداقل وابستگی را داشته باشد که در نتیجه ی آن بیمار احساس کفایت و عزت نفس بیشتری داشته باشد و از مشکلاتی دیگر از جمله افسردگی حاصل از وابستگی و ناکارآمدی جلوگیری می شود.
در واقع در کاردرمانی، کاردرمانگر علاوه بر توجه به درمان بیماری تا حدی که امکان پذیر است تاثیرات جانبی که بیماری بر روی ابعاد مختلف زندگی فرد می گذارد را نیز مورد بررسی قرار می دهد و راهکار های درمانی و جبرانی مختلف را برای جلوگیری و رفع مشکلات مورد بررسی قرار می دهد.
هدف کاردرمانی رساندن مراجع به احساس کفایت و ارزشمندی است.
این هدف با استفاده حداکثری از توانمندی های مراجع و استفاده بهینه از محیط برای انجام فعالیت هایعملکردی مستقلانه در زندگی فردی و اجتماعی به دست می آید.
کار درمانی برای چه سنی مناسب است؟
در ادامه این پرسش که چه افرادی با چه سنی به کار درمانی مراجعه کنند و کاردرمانی برای چه افرادی مناسب است مطرح می شود. باید بگوییم که کاردرمانی در تمامی حیطه های سنی از نوزاد تا فرد کهن سال خدمات درمانی ارائه می دهد.
به طور مثال برای نوزادی که تاخیر در گردن گرفتن دارد و یا برای فرد کهن سالی که مشکلاتی در عضلات و حرکت و حتی اختلالات ذهنی پیدا می کند برنامه ی درمانی ارائه می کند.
همینطور تلاش بر این است که برنامه های درمانی در قالب فعالیت های طبیعی روزمره باشد. مثلا برای درمان مشکلات جسمی و حرکتی، مانند باشگاه بدنسازی تنها یک سری حرکات کلیشه ای برای تقویت عضلات استفاده نشود.
به عنوان مثال تمرینات حرکتی که برای درمان کودکان با اختلالات حرکتی داده می شود را کاردرمانگر در قالب بازی به کودک ارائه می دهد که هم هدف درمانی دنبال شود و هم فعالیت برای کودک معنادار است. یعنی تقویت عضله ای در دست را در قالب بازی انجام می دهد تا درمان خیلی طبیعی باشد و حتی کودک متوجه آن نیز نشود!
چه کسانی به کار درمانی نیاز دارند؟
همانطور که گفته شد به علت گستردگی فعالیت ها و خدمات کاردرمانی مراجعین کاردرمان حیطه های سنی مختلف از نوزادان، کودکان و…تا سالمندان با اختلالات متفاوت را ممکن است شامل شود. به طور خلاصه شاید بتوان گفت تمامی افرادی که نیازمند دستیابی به استقلال در عملکرد های خود هستند به کاردرمانی مراجعه می کنند.
اینکه چه افرادی به کاردرمانی نیاز دارند در واقع همان حیطه ی فعالیت کاردمانی می باشد که بخشی از آن به شرح زیر است:
الف)اختلالات جسمی
- اختلالات جسمی کودکان شامل تاخیر حرکتی، الگوهای حرکتی نادرست، دررفتگی مادرزادی ران، گردن کجی و …
- اختلالات نورولوژیک بزرگسالان شاملپارکینسون، ام اس، سکته مغزی و…
- اختلالات ارتوپدی شامل ضایعات تاندونی، سوختگی ها، بیماری های روماتیسمی و…
ب)اختلالات شناختی کودکان
- نظیر اختلالات توجه و تمرکز، اختلالات یادگیری، بیش فعالی، مشکلات حافظه، مشکلات شناختی و…
ج)اختلالات روانی
- اختلالات کودکان مانند مشکلات رفتاری، هذیان و بی قراری، اسکیزوفرنی دوران کودکی، فوبیا و..
- اختلالات بزرگسالان نظیر اسکیزوفرنی، سوءمصرف مواد، سالمندی، اختلالات خلقی و…
در واقع مشکلات افرادی که به کاردرمانی مراجعه می کنند دامنه وسیعی را در برمی گیرد و می تواند حاصل عوامل مختلفی از جمله یک صدمه یا تصادف، تعارض یا فشار روانی، بیماری جسمی، اختلال عاطفی و یا تاخیر رشدی و اختلالات مادر زادی باشد.
کاردرمانی در کودکان
کودکانی که در زمینه جسم به خدمات کاردرمانی نیاز دارند شامل اختلالاتی از جمله فلج مغزی، دیستروفی عضلانی، سندروم داون، مشکلات تاخیری تعادلی، عوارض ناشی از تشنج، تاخیرهای حرکتی، اختلالات و بیماری های عصبی عضلانی، اصلاح الگوی حرکتی نادرست، عوارض حرکتی در اثر بیماری های متابولیک، دررفتگی مادرزادی ران، هیپوتونی، تورتیکولی(کجی مادرزادی گردن) و… می شوند.
در بخش کودکان به علت گستردگی اختلالات ذهنی شاخه ذهن یا mental نیز به عنوان زیر مجموعه ای از شاخه روان به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می گیرد.
کودکانی که به خدمات کاردرمانی ذهنی نیاز دارند دچار اختلالاتی نظیر کم توانی ذهنی، اتیسم، اختلالات رفتاری، یادگیری، مشکلات حافظه، مشکلات نوشتاری، تاخیرهای رشدی، مشکلات درکی شناختی، بینایی شنیداری و…هستند.
اما ممکن است به هر دوحیطه ی ذهن و جسم به طور همزمان پرداخته شود به عنوان مثال کودکان فلج مغزی که دچار اختلال در راه رفتن هستند مشکلات ذهنی را نیز به همراه دارند که لازم است مدنظر قرار گرفته شود.